Wypalenie zawodowe to poważny problem dotykający coraz więcej pracowników. W czerwcu 2019 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wpisała wypalenie zawodowe do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11) z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2022 roku. Taka decyzja nie oznacza jednak, że od nowego roku osoby mające objawy wypalenia zawodowego będą mogły na tej podstawie otrzymać zwolnienie lekarskie i będzie przysługiwać im prawo do zasiłku chorobowego. L4 udzielone przez lekarza wyłącznie z powodu wypalenia zawodowego może bowiem zostać zakwestionowane przez ZUS. Radca prawny Mariusz Mirosławski, wspólnik naszej Kancelarii wyjaśnia dlaczego wypalenie zawodowe, choć znalazło się na liście WHO, może nie stanowić podstawy do wystawienia zwolnienia lekarskiego.
Czym jest wypalenie zawodowe wg WHO?
Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób (ICD-11) wypalenie zawodowe (ang. Burnout) to syndrom zawodowy, którego efektem jest przewlekły stres w miejscu pracy, z którym nie udało się skutecznie poradzić (Symbol QD85).
Charakteryzuje się on trzema wymiarami:
1) uczuciem wyczerpania energii lub wyczerpania,
2) zwiększonym dystansem psychicznym wobec własnej pracy lub poczuciem negatywizmu lub cynizmu związanego z wykonywaną pracą,
3) istnieniem poczucia braku skuteczności i braku osiągnięć.
Według Światowej Organizacji Zdrowia wypalenie zawodowe odnosi się w szczególności do zjawisk zachodzących w kontekście zawodowym i nie powinno być ono stosowane do opisu doświadczeń w innych dziedzinach życia.
Wskazać należy, że głównymi czynnikami wpływającymi na wypalenie zawodowe są czynniki osobowościowe, interpersonalne oraz organizacyjne. Wypalenie zawodowe jest kwestią indywidualną, może mieć różne nasilenie oraz przebieg. Na ten syndrom narażone są zwłaszcza osoby, który są pod wpływem długotrwałego stresu.
Wypalenie zawodowe nie jest jednostką chorobową ani stanem medycznym
Podkreślenia wymaga także fakt, że WHO nie zakwalifikowała wypalenia zawodowego jako jednostki chorobowej ani stanu medycznego. Choć wypalenie zawodowe faktycznie znalazło się w rozdziale 24 pt. „Czynniki wpływające na stan zdrowia lub kontakt ze służbą zdrowia” nie zostało uznane za jednostkę chorobową lecz za syndrom mogący wpłynąć na stan zdrowia pracownika. Podobnie jak kilka innych czynników (syndromów, stanów zdrowotnych), znajdujących się w tym samym rozdziale (przykładowo: QD80 Problemy związane z bezrobociem, QD83 Problemy dotyczące warunków zatrudnienia).
Konsekwencje L4 z powodu wypalenia zawodowego
Uwzględniając opisaną wyżej kwalifikację wypalenia zawodowego jako syndromu zawodowego, a nie jednostki chorobowej, wątpliwości budzi rozpowszechniona w mediach informacja, iż od 1 stycznia 2022 r. pracownicy będą mogli uzyskać zwolnienie lekarskie z tytułu wypalenia zawodowego. W świetle aktualnie obowiązujących przepisów wystawienie takiego L4 od nowego roku może być ryzykowne.
Na gruncie obowiązujących przepisów, stosownie do art. 55 ust. 1 w związku z art. 55 ust. 3 pkt 9) ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. 2021.1133) (dalej „ustawa z dnia 25 czerwca 1999r.”), zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy zawiera numer statystyczny choroby ubezpieczonego ustalony według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych. Klasyfikacją, o której mowa w przywołanym przepisie, jest klasyfikacja oznaczona numerem ICD-11. Według stanu na dzień opracowania niniejszego materiału, nie jest również planowana zmiana art. 55 ust. 3 pkt 9) cytowanej ustawy z mocą od dnia 1 stycznia 2022 r., mimo że niektóre przepisy wymienionej ustawy ulegną zmianie z tym dniem. W tych okolicznościach, w przypadku gdy art. 55 ust. 3 pkt 9) ustawy z dnia 25 czerwca 1999r., po dniu 31 grudnia 2021r. zachowa brzmienie o treści dotychczasowej, udzielenie zwolnienia lekarskiego z powodu innych stanów medycznych niż jednostki chorobowe, do których nie zalicza się jednak syndromu wywołującego chorobę, obarczone może być dużym ryzykiem podważenia przez ZUS zasadności takiego zwolnienia. Wobec tego, aby lekarz mógł „bezpiecznie”, czyli bez ryzyka podważenia, wystawić zwolnienie lekarskie na podstawie stwierdzonej diagnozy wypalenia zawodowego niezbędne mogą okazać się zmiany obowiązujących przepisów krajowych w kierunku usunięcia zakreślonej wątpliwości interpretacyjnej.
Należy także zaznaczyć, że orzekanie o czasowej niezdolności do pracy następuje wyłącznie w przypadku choroby, pobytu w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne lub w przypadku konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny.
Wypalenie zawodowe jako syndrom zawodowy nie został również zakwalifikowany jako choroba zawodowa, bowiem nie został wymieniony w wykazie chorób zawodowych, o którym mowa w art. 2351 k.p. Przepis ten zawiera definicje terminu „choroba zawodowa”.
Podsumowanie
1. Wypalenie zawodowe, zgodnie z Klasyfikacją ICD-11 od dnia 1 stycznia 2022 roku zostało zakwalifikowane jako syndrom zawodowy, którego efektem jest przewlekły stres w miejscu pracy, z którym nie udało się skutecznie poradzić, o symbolu QD85. Oznacza to, że wypalenie zawodowe jest czynnikiem mogącym wpłynąć na stan zdrowia pracownika. Nie jest jednak kwalifikowane wprost jako jednostka chorobowa.
2. Taka kwalifikacja może mieć istotny wpływ na profilaktykę zdrowia, w tym zdrowia psychicznego.
3. Z punktu widzenia aktualnie obowiązujących przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. jednoznaczne zakwalifikowanie od dnia 1 stycznia 2022 roku wypalenia zawodowego jako przyczyny zwolnienia lekarskiego obarczone jest dużym ryzykiem. Innymi słowy, udzielenie zwolnienia lekarskiego przez uprawniony podmiot wyłącznie z powodu wypalenia zawodowego (syndromu zawodowego, a nie jednostki chorobowej) może być zakwestionowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
4. W celu usunięcia wątpliwości interpretacyjnych, jak i profilaktyki zdrowia, zasadnym jest podjęcie działań zmierzających albo do zmiany legislacyjnej w kierunku wykluczenia ryzyka podważenia zasadności wystawienia zwolnienia lekarskiego z powodu wypalenia zawodowego albo do ustalenia jednolitej interpretacji tego syndromu w kierunku umożliwiającym kwalifikowanie go jako przyczyny udzielenia zwolnienia lekarskiego.
