Dnia 10 stycznia 2023 r. Rada Ministrów przyjęła i skierowała do Sejmu projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Projekt dostosowuje polskie prawo do przepisów Unii Europejskiej tj. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE. Projektowane zmiany wyjaśnia radca prawny Adam Domagała z naszej Kancelarii.
Wprowadzane zmiany mają wejść w życie po 21 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, a więc stanie się to najprawdopodobniej jeszcze w I połowie 2023 roku.
Na stronie Rządowego Centrum Legislacji nie opublikowano jak dotąd ostatecznej wersji projektu, przyjętej przez rząd. Poniżej przedstawiam listę najważniejszych zmian, które mają wejść w życie z upływem 21 dni od dnia Ogłoszenia projektu Ustawy w Dzienniku Ustaw.
Umowa na okres próbny
Istotne zmiany dotknęły umowy na okres próbny:
- strony będą mogły uzgodnić, że umowa o pracę na okres próbny przedłuża się o czas urlopu, a także o czas innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli wystąpią takie nieobecności;
- strony będą mogły jednokrotnie wydłużyć w umowie o pracę na okres próbny okresy zatrudnienia, nie więcej jednak niż o 1 miesiąc, jeżeli będzie to uzasadnione rodzajem pracy;
- pracodawca będzie mógł ponownie zawrzeć umowę o pracę na okres próbny z tym samym pracownikiem, jeżeli pracownik będzie zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy.
Ponadto wprowadzane zmiany uzależniają maksymalną długość trwania okresu próbnego od zamierzonego czasu trwania kolejnej zawartej umowy. W przypadku zawarcia z pracownikiem umowy na okres 1 lub 2 miesięcy, pracodawca będzie zobowiązany, aby wpisać do umowy na jaki okres zamierza zawrzeć z pracownikiem kolejną umowę o pracę
Prawo do równoległego zatrudnienia
Pracodawca zobowiązany będzie zabezpieczyć prawa pracownika do równoległego zatrudnienia poprzez respektowanie zakazu zabraniania pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą oraz zakazu poddawania pracownika niekorzystnemu traktowaniu z tego tytułu.
Wniosek pracownika o zmianę formy pracy
Pracownik zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy, będzie mógł wystąpić do pracodawcy z wnioskiem, złożonym w postaci papierowej lub elektronicznej, o zmianę rodzaju pracy, zmianę rodzaju umowy o pracę na umowę na czas nieokreślony lub o zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy. Pracownik będzie mógł złożyć wniosek o przejście do innych form zatrudnienia raz w ciągu roku kalendarzowego. Projekt przewiduje wyjątek – nowe uprawnienie nie będzie dotyczyć pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na okres próbny.
Pracodawca będzie zobowiązany w miarę możliwości, uwzględnić wniosek pracownika oraz biorąc pod uwagę potrzeby pracodawcy i pracownika, nie później niż w terminie 1 miesiąca od dnia otrzymania wniosku, poinformować pracownika o swoim stanowisku oraz uzasadnić je w przypadku odmowy.
Obowiązek uzasadniania wypowiedzenia umów o pracę przez pracodawcę
Zgodnie z nowymi zasadami, w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas określony lub umowy zawartej na czas nieokreślony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy.
Przerwy w pracy
Nowelizacja wprowadza nowe przerwy w czasie pracy, które wliczane będą do czasu pracy. Jeżeli zatem, dobowy wymiar czasu pracy pracownika:
- wynosi co najmniej 6 godzin – pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut,
- jest dłuższy niż 9 godzin – pracownik ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut,
- jest dłuższy niż 16 godzin – pracownik ma prawo do kolejnej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut.
Zwolnienie z pracy z powodu siły wyższej
Pracownikowi będzie przysługiwać zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna będzie natychmiastowa obecność pracownika. Wymiar takiego zwolnienia to 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym. W okresie tego zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej pracownik zachowa prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.
Urlop opiekuńczy
Pracownikowi przysługiwać będzie w ciągu roku kalendarzowego niepłatny urlop opiekuńczy w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych, w wymiarze 5 dni. Krąg krewnych na których będzie udzielany urlop opiekuńczy to: syn, córka, matka, ojciec oraz małżonek. Przedmiotowy urlop będzie udzielany przez pracodawcę na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
Elastyczna organizacja pracy
Pracownik wychowujący dziecko, do ukończenia przez nie 8. roku życia, będzie mógł złożyć pracodawcy wniosek, w postaci papierowej lub elektronicznej, o zastosowanie do niego elastycznej organizacji pracy przez którą rozumie się pracę w systemie przerywanego czasu pracy, pracę w systemie skróconego tygodnia pracy, pracę w systemie pracy weekendowej, a także pracę w systemie ruchomego czasu pracy oraz indywidualnego czasu pracy oraz pracę w obniżonym wymiarze czasu pracy. Wniosek będzie składać się pracodawcy na co najmniej 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy.
Zmiany w urlopach związanych z macierzyństwem
Nowelizacja Kodeksu pracy ma na celu propagowanie równego dzielenia się obowiązkami wynikającymi z tytułu opieki nad dziećmi pomiędzy kobietami i mężczyznami poprzez m.in. zachęcanie matek do szybkiego powrotu do pracy. W związku z planowanymi zmianami wydłużeniu ulega urlop rodzicielski z 32 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i 34 tygodni w przypadku ciąży mnogiej. Po zmianach będzie wynosił on odpowiednio 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i 43 tygodni w przypadku urodzenia dwójki i więcej dzieci. Projekt zakłada także prawo do urlopu rodzicielskiego zarówno dla matki, jak i dla ojca, którym przysługiwać ma osobno po 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, którym nie można będzie się dzielić z drugim rodzicem. Jeśli którykolwiek z rodziców nie wykorzysta urlopu, wówczas ten przepadnie. Urlop rodzicielski będzie udzielany na wniosek pracownika jednorazowo bądź nie więcej niż w 5 częściach i nie później niż do ukończenia przez dziecko 6 roku życia. Ponadto pracownik – ojciec będzie mógł wykorzystać urlop ojcowski w wymiarze 2 tygodni do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. Wprowadzony zostanie także 70 % zasiłek macierzyński za cały okres urlopu rodzicielskiego dla obojga rodziców.
Rozszerzony zakres informacji dla pracownika i szkolenia
Rozszerzony zostanie zakres informacji o warunkach zatrudnienia pracownika. Chodzi np. o informację o prawie do szkoleń czy o długości płatnego urlopu. Będzie to dotyczyć także pracownika wysyłanego do pracy do państwa UE lub państwa trzeciego oraz pracownika delegowanego. Pracownik będzie miał także prawo do nieodpłatnego i wliczanego do czasu pracy szkolenia, które będzie niezbędne do wykonywania określonego rodzaju pracy lub na określonym stanowisku. Będzie to możliwe, jeżeli prawo do takiego szkolenia wynika z postanowień układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia zbiorowego lub z regulaminu albo przepisów prawa pracy.
