Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przygotowało projekt nowych regulacji o sporach zbiorowych pracy, które zakładają m. in. zaktualizowane określenie sporu zbiorowego i czasu jego trwania, wprowadzenie tzw. mediacji prewencyjnej oraz obowiązek zawiązania koalicji związków w trwającym sporze. W dniu 15 lipca 2022 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji ogłoszony został projekt ustawy. Planowane zmiany, pomimo, że uwzględniają wiele postulowanych rozwiązań mających na celu doprecyzowanie dotychczasowych przepisów, budzą także kontrowersje. Zestawienie kluczowych założeń projektowanej ustawy o sporach zbiorowych pracy przygotował Tomasz Mirosławski, młodszy prawnik w naszej Kancelarii.
Jednym z głównych założeń nowej ustawy jest odejście od enumeratywnego określenia przedmiotu sporu zbiorowego. W zamian pojawia się określenie pojęcia sporu poprzez wskazanie, że jest on sporem osób wykonujących pracę zarobkową z pracodawcą lub pracodawcami o zbiorowe prawa lub wolności związkowe, a także o zawodowe, ekonomiczne lub socjalne zbiorowe interesy lub prawa, związane z wykonywaniem pracy.
Głównymi zmianami aprobowanymi przez stronę pracodawczą przewidzianymi w projekcie są: wprowadzenie wymogu wyłaniania wspólnej reprezentacji organizacji związkowych w celu wszczęcia i prowadzenie sporu zbiorowego, w której obligatoryjnie powinna uczestniczyć co najmniej jedna organizacja związkowa reprezentatywna w rozumieniu art. 252 lub art. 253 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych oraz wskazanie maksymalnego czasu trwania sporu zbiorowego – 9 miesięcy od dnia wszczęcia sporu z możliwością przedłużenia tego okresu o kolejne 3 miesiące.
Prawodawca proponuje wprowadzenie do systemu rozwiązywania sporów zbiorowych instytucję sądowej kontroli legalności referendum strajkowego oraz tzw. mediację prewencyjną, umożliwiającą skorzystanie stronom sporu z pomocy profesjonalnego mediatora na etapie rokowań.
Należy także wspomnieć, iż projektowana ustawa zakazuje wszczynania strajków solidarnościowych, dopuszczalnych na gruncie dotychczasowych przepisów oraz powiela brzmienie art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Artykuł ten stanowi, iż prawo do strajku nie przysługuje pracownikom zatrudnionym w organach władzy państwowej, administracji rządowej i samorządowej, sądach oraz prokuraturze, niezależnie od pełnionego przez nich stanowiska. W sprawie tego przepisu od 2014 r. w Trybunale Konstytucyjnym czeka na rozstrzygnięcie skarga NSZZ Solidarność podważająca jego zgodność z postanowieniami Konstytucji RP oraz konwencji MOP.
Zgodnie z uzasadnieniem autorów projektu, proponowane zmiany mają służyć zapobieganiu działaniom, które są postrzegane jako godzące w stosunki pomiędzy pracodawcami a związkami zawodowymi, reprezentującymi interesy pracowników oraz zapewnieniu pokoju społecznego. W praktyce jednak nowa ustawa wprowadza wiele rozwiązań korzystnych dla pracodawców, jednocześnie rezygnując z dotychczasowych uprawnień przysługujących organizacjom związkowym, co w efekcie może doprowadzić do odwrotnego skutku, niż ten który ustawodawca zakłada.
