W związku z wojną w Ukrainie, na poziomie Unii Europejskiej, przyjęto jak na razie 5 pakietów sankcji. Negocjowany jest obecnie pakiet nr 6.
Obowiązujące sankcje polegają na ograniczeniach i zakazach relacji biznesowych i uczestnictwa w obrocie gospodarczym z „podmiotami rosyjskimi i białoruskimi”.
Podstawowe rodzaje sankcji to:
- sankcje finansowe (m.in. zamrożenie funduszy, zakaz udostępniania funduszy);
- sankcje gospodarcze (m.in. ograniczenia w imporcie lub eksporcie określonych towarów i usług);
- sankcje dotyczące ruchu osobowego (min. zakaz wjazdu na określone terytorium);
- sankcje dyplomatyczne (zerwanie stosunków dyplomatycznych).
Przepisy dotyczące sankcji obowiązują niezależnie od treści łączących strony umów.
Zastosowane środki sankcyjne wymienione są w nw. aktach prawnych.
Kluczowe są następujące akty prawne:
1. Sankcje na poziomie Unii Europejskiej:
- ROZPORZĄDZENIE RADY (UE) NR 833/2014 z dnia 31 lipca 2014 r. dotyczące środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie z późn. zm.
https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/001568
- ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) nr 765/2006 z dnia 18 maja 2006 r dotyczące środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy z późn. zm.
https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/001587
- ROZPORZĄDZENIE RADY (UE) 2022/263 z dnia 23 lutego 2022 r. w sprawie środków ograniczających w odpowiedzi na uznanie niekontrolowanych przez rząd obszarów ukraińskich obwodów donieckiego i ługańskiego oraz nakazanie rozmieszczenia rosyjskich sił zbrojnych na tych obszarach.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32022R0263
- ROZPORZĄDZENIE RADY (UE) NR 269/2014 z dnia 17 marca 2014 r. w sprawie środków ograniczających w odniesieniu do działań podważających integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy lub im zagrażających – nakładające sankcje finansowe (zamrożenie środków finansowych na rzecz określonych podmiotów np. płatności w wykonaniu umów) z późn. zm.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32014R0269
2. Sankcje krajowe (wprowadzone przez Rzeczpospolitą Polską):
- USTAWA z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego
https://www.gov.pl/web/mswia/lista-osob-i-podmiotow-objetych-sankcjami
Wyżej wskazane w punkcie 1. powyżej rozporządzenia obowiązują wszystkie kraje Unii Europejskiej. Ponadto Polska przyjęła własny pakiet sankcji określony ustawą przywołaną w punkcie 2. powyżej.
W związku z przepisami ww. aktów prawnych konieczną czynnością podjętą przez przedsiębiorcę jest przeprowadzenie wewnętrznego audytu w kierunku oceny, czy obecna lub przyszła jego działalność (np. obecna lub przyszła transakcja) narusza /może naruszać wprowadzone sankcje.
Szczególnie rekomendowane jest:
- zweryfikowanie listy kontrahentów (pośrednich i bezpośrednich) oraz łańcuchów dostaw przy uwzględnieniu beneficjentów rzeczywistych;
- zidentyfikowanie towarów/usług, które mogą podlegać ograniczeniom;
- dokonanie przeglądu umów oraz wzorców umownych, w szczególności w zakresie klauzul pod kątem wprowadzanych sankcji;
- wprowadzenie oświadczeń kontrahentów w zakresie zobowiązania zachowania zgodności z regulacjami sankcyjnymi lub innych środków weryfikacji braku zaistnienia podstawy wykluczenia w stosunku do konkretnego podmiotu.
Weryfikacja w kierunku zaistnienia podstaw wykluczenia w stosunku do konkretnego podmiotu, może być dokonana za pomocą wszelkich dostępnych środków. Jako przykład takich metod w Polsce wskazuje się m.in. ogólnodostępne rejestry takie jak Krajowy Rejestr Sądowy, Centralną Ewidencję i Informację o Działalności Gospodarczej czy Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych.
Towary objęte zakazem zakupu, przywozu, pochodzące z Rosji lub Białorusi wymienione są w załącznikach do ww. Rozporządzeń.
PRZEPISY PRZEWIDUJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNĄ ZA NARUSZENIE SANKCJI
Odpowiedzialność finansowa (kary pieniężne) i karna za naruszenie sankcji wynika z ustawy z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego:
Art. 6. [Kara pieniężna nakładana przez Szefa KAS]
1. Osoba lub podmiot, które w stosunku do osoby lub podmiotu wpisanych na listę:
1) nie dopełniają obowiązku zamrożenia środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych lub zakazu udostępniania środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych, określonego w art. 2 ust. 1 lub 2 rozporządzenia 765/2006 lub art. 2 rozporządzenia 269/2014,
2) nie dopełniają obowiązku niezwłocznego przekazywania informacji, wymaganych na podstawie art. 4 ust. 2 lub art. 5 rozporządzenia 765/2006 lub na podstawie art. 7 ust. 1 lub art. 8 rozporządzenia 269/2014,
3) nie stosują się do zakazu świadomego i celowego udziału w działaniach, których celem lub skutkiem jest ominięcie stosowania środków określonych w art. 2 ust. 1 lub 2 rozporządzenia 765/2006 lub art. 2 rozporządzenia 269/2014
- podlegają karze pieniężnej.
2. Karę pieniężną, o której mowa w ust. 1, nakłada Szef Krajowej Administracji Skarbowej, w drodze decyzji, w wysokości do 20 000 000 zł.
3. Od decyzji, o której mowa w ust. 1, przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.
4. Wpływy z kar pieniężnych, o których mowa w ust. 1, stanowią dochód budżetu państwa.
Art. 7. [Wykluczenie wykonawcy wspierającego agresję na Ukrainę z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu; kara pieniężna nakładana przez Prezesa UZP]
1. Z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych wyklucza się:
1) wykonawcę oraz uczestnika konkursu wymienionego w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014 albo wpisanego na listę na podstawie decyzji w sprawie wpisu na listę rozstrzygającej o zastosowaniu środka, o którym mowa w art. 1 pkt 3;
2) wykonawcę oraz uczestnika konkursu, którego beneficjentem rzeczywistym w rozumieniu ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2022 r. poz. 593 i 655) jest osoba wymieniona w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014 albo wpisana na listę lub będąca takim beneficjentem rzeczywistym od dnia 24 lutego 2022 r., o ile została wpisana na listę na podstawie decyzji w sprawie wpisu na listę rozstrzygającej o zastosowaniu środka, o którym mowa w art. 1 pkt 3;
3) wykonawcę oraz uczestnika konkursu, którego jednostką dominującą w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2021 r. poz. 217, 2105 i 2106) jest podmiot wymieniony w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014 albo wpisany na listę lub będący taką jednostką dominującą od dnia 24 lutego 2022 r., o ile został wpisany na listę na podstawie decyzji w sprawie wpisu na listę rozstrzygającej o zastosowaniu środka, o którym mowa w art. 1 pkt 3.
2. Wykluczenie następuje na okres trwania okoliczności określonych w ust. 1.
3. W przypadku wykonawcy lub uczestnika konkursu wykluczonego na podstawie ust. 1, zamawiający odrzuca wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu o udzielnie zamówienia publicznego lub ofertę takiego wykonawcy lub uczestnika konkursu, nie zaprasza go do złożenia oferty wstępnej, oferty podlegającej negocjacjom, oferty dodatkowej, oferty lub oferty ostatecznej, nie zaprasza go do negocjacji lub dialogu, a także nie prowadzi z takim wykonawcą negocjacji lub dialogu, odrzuca wniosek o dopuszczenie do udziału w konkursie, nie zaprasza do złożenia pracy konkursowej lub nie przeprowadza oceny pracy konkursowej, odpowiednio do trybu stosowanego do udzielenia zamówienia publicznego oraz etapu prowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
4. Kontrola udzielania zamówień publicznych w zakresie zgodności z ust. 1 jest wykonywana zgodnie z art. 596 ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych.
5. Przez ubieganie się o udzielenie zamówienia publicznego lub dopuszczenie do udziału w konkursie rozumie się odpowiednio złożenie wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursie, złożenie oferty, przystąpienie do negocjacji lub złożenie pracy konkursowej.
6. Osoba lub podmiot podlegające wykluczeniu na podstawie ust. 1, które w okresie tego wykluczenia ubiegają się o udzielenie zamówienia publicznego lub dopuszczenie do udziału w konkursie lub biorą udział w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub w konkursie, podlegają karze pieniężnej.
7. Karę pieniężną, o której mowa w ust. 6, nakłada Prezes Urzędu Zamówień Publicznych, w drodze decyzji, w wysokości do 20 000 000 zł.
8. Wpływy z kar pieniężnych, o których mowa w ust. 6, stanowią dochód budżetu państwa.
9. Przepisy ust. 1-8 stosuje się do postępowania zmierzającego do udzielenia zamówienia publicznego oraz konkursów o wartości mniejszej niż kwoty określone w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych lub z wyłączeniem stosowania tej ustawy.
Art. 15. [Odpowiedzialność karna za naruszenie zakazów]
1. Kto narusza zakazy, o których mowa w:
1) art. 1a ust. 1 lit. a, art. 1b ust. 1 lit. a-c, art. 1c ust. 1, art. 1d ust. 1, art. 1e ust. 1 lub 2, art. 1f ust. 1 lub 2, art. 1g ust. 1 lub 1a, art. 1h ust. 1, art. 1i ust. 1, art. 1o ust. 1, art. 1p ust. 1, art. 1q ust. 1, art. 1r ust. 1 lub art. 1s ust. 1 rozporządzenia 765/2006 lub
2) art. 2 ust. 1 lub 2, art. 2a ust. 1 lub 2, art. 3 ust. 1 lub 2, art. 3a ust. 1, art. 3b ust. 1 lub 2, art 3c ust. 1-4 lub art. 4 ust. 1 rozporządzenia Rady (UE) nr 833/2014 z dnia 31 lipca 2014 r. dotyczącego środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie (Dz. Urz. UE L 229 z 31.07.2014, str. 1, z późn. zm.), zwanego dalej "rozporządzeniem 833/2014", lub
3) art. 2 ust. 1, art. 4 ust. 1 lub 2, art. 5 ust. 1 lub art. 6 ust. 1 rozporządzenia Rady (UE) nr 2022/263 z dnia 23 lutego 2022 r. w sprawie środków ograniczających w odpowiedzi na uznanie niekontrolowanych przez rząd obszarów ukraińskich obwodów donieckiego i ługańskiego oraz nakazanie rozmieszczenia rosyjskich sił zbrojnych na tych obszarach (Dz. Urz. UE L 42I z 23.02.2022, str. 77, z późn. zm.), zwanego dalej "rozporządzeniem 2022/263", lub
4) art. 8 - w przypadku węgla pochodzącego z terytorium Federacji Rosyjskiej albo Białorusi
- podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
2. Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się udziału w działaniach, których celem lub skutkiem jest ominięcie zakazów, o których mowa w:
1) art. 1a ust. 1 lit. a, art. 1b ust. 1 lit. a-c, art. 1c ust. 1, art. 1d ust. 1, art. 1e ust. 1 lub 2, art. 1f ust. 1 lub 2, art. 1g ust. 1 lub 1a, art 1h ust. 1, art. 1i ust 1, art. 1o ust. 1, art. 1p ust. 1, art. 1q ust. 1, art. 1r ust. 1 lub art. 1s ust. 1 rozporządzenia 765/2006,
2) art. 2 ust. 1 lub 2, art. 2a ust. 1 lub 2, art. 3 ust. 1 lub 2, art. 3a ust. 1, art. 3b ust. 1 lub 2, art. 3c ust. 1-4 lub art. 4 ust. 1 rozporządzenia 833/2014 lub
3) art. 2 ust. 1, art. 4 ust. 1 lub 2, art. 5 ust. 1 lub art. 6 ust. 1 rozporządzenia 2022/263.
3. Jeżeli czyn określony w ust. 1 lub 2 został popełniony w zakresie działalności przedsiębiorcy, za sprawcę czynu zabronionego uznaje się osobę odpowiedzialną za zawarcie transakcji handlowej.
4. W razie popełnienia czynu określonego w ust. 1 lub 2 sąd może orzec przepadek towarów stanowiących przedmiot czynu zabronionego, choćby nie stanowiły one własności sprawcy. 5. Jeżeli czyn, o którym mowa w ust. 1 pkt 1-3 lub ust. 2, był bezprawny według przepisów rozporządzenia 765/2006, rozporządzenia 833/2014 lub rozporządzenia 2022/263 w czasie jego popełnienia, a w czasie następującym po popełnieniu czynu, wskutek zmiany lub uchylenia tych rozporządzeń przestał być bezprawny, do czynu tego stosuje się ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, nie wyłączając przepisów o zatarciu skazania.
