Zgodnie z art. 299 kodeksu spółek handlowych, w przypadku gdy egzekucja prowadzona przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Odpowiedzialność przewidziana w niniejszym przepisie stanowi konsekwencję nieprawidłowego prowadzenia przez członków zarządu spraw spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, którego następstwem jest niemożność zaspokojenia się przez wierzyciela z majątku spółki.
Zgodnie z dominującym poglądem, wyrażonym m.in. w Uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 r. sygn. akt III CZP 72/08, odpowiedzialność ta jest odpowiedzialnością odszkodowawczą o charakterze deliktowym. Jest to odpowiedzialność osobista, nieograniczona i subsydiarna. Subsydiarny charakter odpowiedzialności oznacza, iż egzekucja z majątku członka zarządu możliwa jest dopiero, gdy egzekucja przeciwko samej spółce okazała się bezskuteczna.
Przypisanie odpowiedzialności członkom zarządu spółki z o.o. za jej zobowiązania na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. uzależnione jest od wykazania przez wierzyciela istnienia przysługującej mu względem spółki niezaspokojonej wierzytelności oraz bezskuteczności egzekucji z całego jej majątku. Spoczywający na wierzycielu spółki, stosownie do brzmienia art. 299 § 1 k.s.h., wymóg wykazania przesłanki istnienia wierzytelności i bezskuteczności jej egzekucji z majątku spółki w istocie zmierza do wykazania doznania przez wierzyciela szkody w wysokości niewyegzekwowanej wierzytelności i kosztów związanych z bezskuteczną egzekucją. Bezskuteczność ta może być wykazana przez wierzyciela spółki, kierującego roszczenie przeciwko członkom zarządu według ogólnych zasad obowiązujących w procesie, a zatem wszelkimi środkami dowodowymi (por. wyrok SN z dnia 26 sierpnia 2009 r., I CSK 34/09). Decydujące znaczenie dla oceny zasadności powództwa z art. 299 k.s.h. z uwagi na przesłankę bezskuteczności egzekucji ma stan majątkowy spółki - dłużnika, istniejący w dacie zamknięcia rozprawy (wyrok SA w Poznaniu z dnia 10 lutego 2010 r., I Aca 331/06).
Wyjątkiem od zasady subsydiarności jest sytuacja, w której spółka utraciła byt prawny w związku z wykreśleniem jej z rejestru. Wówczas należy uznać, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, usprawiedliwiający odstępstwo od wyżej wskazanej zasady, pozwalający na wykazanie istnienia wierzytelności wobec spółki w procesie przeciwko członkom jej zarządu.
Ramy czasowe odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki wyznaczone są okresem sprawowania przez nich mandatu. Członek zarządu ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki powstałe od chwili powołania go do zarządu do momentu zakończenia sprawowania przez niego tej funkcji (należy podkreślić, że nie jest to data tożsama z datą wykreślenia go z rejestru). Członek zarządu nie ponosi natomiast odpowiedzialności za zobowiązania spółki, które powstały po tym czasie. Dla powstania odpowiedzialności członka zarządu niezbędne jest zatem istnienie określonego zobowiązania spółki zoo, w czasie w którym dana osoba pełniła funkcję członka zarządu oraz bezskuteczność egzekucji prowadzonej z majątku spółki czy to w czasie, w którym członek zarządu pełnił swoją funkcję, czy też po jego odwołaniu z zarządu ( lub utraty statusu członka zarządu w inny sposób). W konsekwencji, członek zarządu nie będzie ponosił odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe po czasie, w którym pełnił on funkcję w zarządzie.
Roszczenia wierzycieli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko członkom zarządu przedawniają się z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie oraz o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Wskazać bowiem należy, iż do roszczeń tych zastosowanie znajdują przepisy o przedawnieniu roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, tj. art. 4421 § 1 k.c. Stanowisko, że odpowiedzialność z art. 299 k.s.h. ma charakter odszkodowawczy uzasadnia bowiem stosowanie do roszczeń opartych na tym przepisie art. 4421 § 1 k.c. (por. wyrok SN z dnia 2.10.2008, II CSK 183/08).
Co do zasady, termin przedawnienia biegnie od dnia, w którym możliwe było dowiedzenie się przez wierzyciela o bezskuteczności egzekucji wierzytelności objętej tytułem egzekucyjnym wystawionym przeciwko spółce. Zasadniczo bowiem, w tym właśnie czasie wierzyciel spółki dowiaduje się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. W konsekwencji, po upływie trzech lat od momentu uzyskania przez wierzyciela wiadomości, iż dochodzenie roszczeń wobec spółki jest bezskuteczne, roszczenie to przedawnia się, a pozwany członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności podnosząc zarzut przedawnienia.
Uchylenie się od odpowiedzialności odszkodowawczej wynikającej z art. 299 k.s.h. może zatem nastąpić albo przez skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia, bądź na skutek zaistnienia przesłanek egzoneracyjnych określonych w art.299 § 2 k.s.h., które omówione zostaną w odrębnym wpisie.
Herbert Kawecki
aplikant radcowski
