Z dniem 1 stycznia 2019 r. wejdą w życie dwa akty prawne: ustawa z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych i ustawa z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych. Zastąpią one obecnie obowiązującą ustawę o komornikach sądowych i egzekucji. Czego będą dotyczyć? Co się zmieni? Kto zyska, a kto straci?
Większa kontrola nad komornikiem oraz nowe ograniczenia w postępowaniu egzekucyjnym
Zwiększone zostaną uprawnienia nadzorcze i kontrolne Ministerstwa Sprawiedliwości. W przypadku rażącego naruszenia prawa przez komornika, Minister będzie mógł wszcząć
z urzędu postępowanie administracyjne w wyniku którego komornik zostanie odwołany z urzędu. Minister na każdym etapie postępowania dyscyplinarnego będzie również mógł zawiesić komornika w czynnościach. Dodatkowo, dłużnicy będą otrzymywać od egzekutorów gotowe formularze skargi na czynność komornika, które mają ułatwić a także usprawnić weryfikację prawidłowości podjętych czynności komorniczych. Każda czynność komornika w terenie będzie nagrywana, a sporządzone nagrania trafią do akt postępowania. Przymusowe otwieranie mieszkania będzie odbywać się obligatoryjnie w obecności Policji.
Ponadto, komornicy objęci zostaną obowiązkiem składania oświadczeń majątkowych. Będą ich dotyczyć również ograniczenia w zakresie inwestowania w działalność gospodarczą. Dodatkowe zarobkowanie będzie możliwe jedynie w przypadku pracy dydaktycznej lub naukowo-dydaktycznej, tak jak to ma miejsce w przypadku sędziów.
Dodatkowe uprawnienia otrzymają również Prezesi Sądów Rejonowych, którzy będą mogli natychmiast odsunąć od czynności komornika, który rażąco naruszy prawo oraz będą uprawnieni do bezpośredniego zwrócenia się do Ministra Sprawiedliwości o odwołanie komornika ze stanowiska. Poszerzeniu ulegnie również zakres informacji, które przekazywane będą do Prezesów Sądów w zakresie działalności komornika.
Zostanie również zwiększona częstotliwość kontroli – Prezes Sądu będzie przeprowadzać kontrolę komornika co najmniej raz na dwa lata, a doraźne kontrole będą mogły być prowadzone
w każdym czasie, także przez wyznaczonych biegłych rewidentów.
Aparat pomocniczy komornika (asesorzy, aplikanci) nie będzie mógł już podejmować określonych czynności samodzielnie, co z jednej strony ma przeciwdziałać występowaniu nieprawidłowości
w przeprowadzaniu czynności egzekucyjnych (zwłaszcza tych terenowych), ale z drugiej strony wpłynie z pewnością negatywnie na szybkość prowadzonych postępowań komorniczych (egzekutor będzie musiał wykonywać więcej czynności osobiście).
Znaczącą zmianą jest powrót rejonizacji komorników. Komornik będzie mógł co prawda uzyskać możliwość przyjmowania spraw z wyboru wierzyciela, jednakże pod pewnymi warunkami. Jeśli egzekutor nie będzie miał zaległości w prowadzeniu spraw ze swojego rewiru przekraczających sześciu miesięcy, oraz nie przekroczy ustawowych limitów spraw, to będzie mógł przyjąć sprawę spoza swojego rewiru.
Osoba powołana na stanowisko komornika będzie musiała mieć ukończone 28 lat, natomiast górną granicą wiekową będzie 65 lat. Część komorników, którzy nie posiadają wykształcenia prawniczego, będzie musiała w terminie 7 lat od wejścia nowelizacji w życie ukończyć studia prawnicze i uzyskać tytuł magistra prawa. W przeciwnym razie, ich powołanie wygaśnie z mocy prawa.
Kto zyska, a kto straci?
Powiększeniu ulegnie katalog rzeczy wolnych od zajęcia, np. o odkurzacz, kuchenkę, pralkę, lodówkę, stół, krzesła, czy łóżka. Ponadto komornik nie będzie mógł dokonać zajęcia, gdy zostanie mu przedstawiony dokument świadczący o tym, że zajęte przedmioty nie stanowią własności dłużnika.
Najistotniejsze zmiany dotyczyć będą przede wszystkim kosztów komorniczych. Ich wysokość będzie teraz określana kwotowo, a nie proporcjonalnie do średniego wynagrodzenia, tak jak to miało miejsce dotychczas. Najniższa opłata wyniesie 150 złotych, a maksymalna nie będzie mogła przekroczyć 50 000 złotych. Dodatkowo, dłużnik który uzna, że opłaty ustalone zgodnie z przyjętą stawką są dla niego zbyt dużym obciążeniem, będzie mógł złożyć do sądu wniosek o obniżenie opłaty.
Zmianie ulegną również stawki opłat egzekucyjnych. Do tej pory funkcjonowały stawki o wysokości 15, 8, 5 i 2% kwoty wyegzekwowanej od dłużnika. Po wejściu w życie nowelizacji, średnia opłata ma wynieść 10% wartości ściągniętych pieniędzy lub zajętego majątku. Dodatkowo będą funkcjonować dwie niższe stawki: 5% i 3%, które znajdą zastosowanie w przypadku szybkiej spłaty przed dłużnika zobowiązania. Dłużnik, który spłaci dług w ciągu 30 dni od odebrania zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, zapłaci stawkę 3 % opłaty egzekucyjnej. Im szybsza spłata długu, tym mniejsza będzie zatem opłata egzekucyjna.
Opłaty egzekucyjne będą daniną publiczną, czyli będą stanowić dochód budżetu państwa. Natomiast egzekutor będzie otrzymywał wynagrodzenie prowizyjne, stanowiące część pobranych opłat,
a procentowa wysokość wynagrodzenia będzie maleć wraz z wysokością ściągniętych przez komornika opłat.
W razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela albo na podstawie art. 824 § 1 pkt 4 KPC (umorzenie z powodu braku podejmowania przez wierzyciela czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia egzekucji, brak wniosku o podjęcie zawieszonego postępowania) wierzyciel poniesie opłatę stosunkową w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania (nie mniej niż 200 zł).
W wypadku oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub wskazania we wniosku o wszczęcie egzekucji osoby niebędącej dłużnikiem, komornik pobierze od wierzyciela opłatę w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia.
Omówione nowelizacje należy ocenić pozytywnie pod względem ochrony praw dłużników. Mogą jednakże negatywnie wpłynąć na efektywność postępowań egzekucyjnych oraz pozycję wierzycieli
i samych komorników. Czas pokaże czy nowe regulacje będziemy mogli zaliczać do tych bardziej lub mniej udanych.
Anna Migdał
aplikant radcowski
