W niepublikowanym wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 20 września 2017 r., w sprawie
o ustalenie nieistnienia uchwał, o stwierdzenie ich nieważności, ewentualnie o uchylenie tych uchwał, Sąd badał czy można mówić o czynnościach jako istniejących, ważnych i skutecznych,
w odniesieniu do czynności podejmowanych przez członka zarządu spółki, związanego treścią uchwały odwołującej go z zarządu, ale dokonującego danych czynności jako osoba uprawniona do reprezentacji – bowiem dysponująca nieprawomocnym postanowieniem o wstrzymaniu wykonania tej uchwały (tj. uchwały odwołującej go z zarządu), w sytuacji w której ostatecznie dochodzi do oddalenia wniosku o zabezpieczenie roszczenia.
Sąd Okręgowy w Katowicach udzielił odpowiedzi negatywnej na tak postanowione pytanie.
Sąd stanął bowiem na stanowisku, iż nie można podzielić poglądu, zgodnie z którym nieprawomocne postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia roszczeniu tak dalece ingerowałoby w sfery wolności i mocy przyznanych osobom fizycznym i prawnym przez normę prawną i dla nich zabezpieczonych dla ochrony ich interesów majątkowych, że samo z siebie mogłoby kreować materialnoprawną kompetencję dla konkretnej z tych osób do dokonywania takich czynności, dla których to czynności kompetencja taka nie znajdywałaby oparcia w treści stosunków prawnych
i sytuacji prawnych łączących strony lub w których strony by pozostawały.
Sąd uzasadniając powyższe, zasadnie zwrócił uwagę m.in. na charakter samego postępowania zabezpieczającego, tj. szybkość załatwiania wniosku o zabezpieczenie (wniosek podlega rozpoznaniu bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu do sądu) oraz fakt, iż w praktyce wydawanie postanowień o udzieleniu zabezpieczenia odbywa się w zasadzie tylko
i wyłącznie w oparciu o materiał zaoferowany przez składającego wniosek o udzielenie zabezpieczenia, bez wysłuchania stanowiska drugiej strony i bez zapoznania się z tym materiałem który ona mogłaby zaoferować. Sąd zwrócił uwagę ponadto, że może dojść do sytuacji, że samo udzielenie zabezpieczenia następuje w oparciu o niezgodnie ze stanem rzeczy przedstawiony stan faktyczny czy też, gdy uprawdopodobnienie roszczenia odbywa się w oparciu o dokument sfałszowany.
W ocenie sądu: „Nie do pogodzenia z treścią art. 78 Konstytucji byłoby tak dalece sankcjonowanie skutków tak wydanych nieprawomocnych orzeczeń, których nie usuwałoby późniejsze skuteczne i zasadne wniesienie środka zaskarżenia. Należy zatem przyjąć, że choć nieprawomocne postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia stają się skuteczne z chwilą wydania w zakresie opisanym w art. 360 k.p.c., to jednak skuteczność ta odnosi się do sytuacji procesowej stron, a nie do ich sytuacji materialnoprawnej i nie dokonuje zmian w sferze praw i obowiązków cywilnoprawnych”.
Ponadto, Sąd orzekł, iż zasadą jest, że postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia nie ingeruje w taki sposób w treść praw podmiotowych stron i stosunków prawnych łączących strony, że stanowi samodzielną, oderwaną od tych praw i stosunków podstawę prawną o charakterze materialnoprawnym do dokonywania czynności mogących wywoływać zmiany w treści tych praw lub stosunków. Dlatego też osoba, która z zabezpieczenia korzysta i ostatecznie przegrywa spór, musi liczyć się z obowiązkiem zwrotu tego, co uzyskała na skutek zabezpieczenia i z obowiązkiem naprawienia szkody. Sąd wskazał ponadto, iż: „(…) ustawodawca wprost przesądził, że działania podjęte w oparciu o udzielone zabezpieczenie, których zasadność nie została potwierdzona w procesie, należy traktować ostatecznie jako działania nie znajdujące oparcia w prawie, a wręcz przeciwnie, jako działania bezprawne”. W ocenie Sądu, powyższe wyklucza przyjęcie, iż nieprawomocne postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia mogło wykreować podstawę prawną dla konkretnych działań, która nie odpadałaby w sytuacji, w której nie zachodzi potrzeba oczekiwania do zakończenia procesu, bo samo postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia zostało uchylone poprzez oddalenie wniosku o udzielenie zabezpieczenia.
Podsumowując swoje stanowisko w tym zakresie, Sąd wskazał, że skoro zabezpieczenie nie może co do zasady, zmierzać do zaspokojenia roszczenia, to tym bardziej nie może wykreować w sposób ważny i skuteczny podstawy prawnej dla takich działań, które miałyby mieć związek funkcjonalny
z roszczeniem, a które ostatecznie nie zasługiwało na uwzględnienie.
Sąd w konsekwencji przyjął, iż zabezpieczenie o charakterze konserwacyjnym (a takim jest zabezpieczenie w postaci wstrzymania wykonania skarżonej uchwały), może wpływać na treść istniejących praw podmiotowych i na sposób ich wykonywania, ale samo z siebie nie może ich kreować. Sąd przyjął, iż: „Nie można uznać, iż uprawnienia nie znajdujące oparcia
w prawach podmiotowych konkretnego podmiotu zaistniały tylko dlatego, że w sposób nieprawomocny udzielono zabezpieczenia tak, jakby oparcie takie
w prawach konkretnego podmiotu domagającego się udzielenia zabezpieczenia istniało. Podejmujący działania w oparciu o nieprawomocne postanowienie musi liczyć się z tym, że w wypadku zmiany postanowienia o zabezpieczeniu i oddalenia wniosku w tym przedmiocie jego działania będą uznane za dokonane bez podstawy prawnej i on sam będzie zobowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej tymi działaniami.”
ŹRÓDŁO: Wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach XIV Wydział Gospodarczy z dnia 20 września 2017 r., sygn. akt: XIV GC 37/16.
Sylwia Marciniak
radca prawny
