Krajowy Rejestr Sądowy ewidencjonuje wiele podmiotów, które nie posiadają majątku, od wielu lat nie prowadzą faktycznej działalności gospodarczej oraz nie składają sprawozdań finansowych. Regulacje przyjęte przez ustawodawcę w art. 25a – 25e ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym wyposażyły sądy rejestrowe w narzędzie służące oczyszczaniu KRS z „martwych podmiotów”. Powołane przepisy regulują postępowanie o rozwiązanie podmiotu wpisanego do rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego.
Na mocy art. 25a ust. 1 ustawy o KRS sąd rejestrowy wszczyna z urzędu postępowanie o rozwiązanie podmiotu wpisanego do rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w przypadku gdy:
1) oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości lub umarzając postępowanie upadłościowe, sąd upadłościowy stwierdzi, że zgromadzony w sprawie materiał daje podstawę do rozwiązania bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego;
2) oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzono postępowanie upadłościowe z tego powodu, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;
3) wydano postanowienie o odstąpieniu od postępowania przymuszającego lub jego umorzeniu;
4) mimo wezwania sądu rejestrowego nie złożono rocznych sprawozdań finansowych za 2 kolejne lata obrotowe;
5) mimo dwukrotnego wezwania sądu rejestrowego nie wykonano innych obowiązków, o których mowa w art. 24 ust. 1 ustawy o KRS (przykładowo nie zgłosi aktualnego składu zarządu bądź aktualnego adresu siedziby spółki).
Brzmienie przepisu art. 25 ust. 1 ustawy o KRS wskazuje na brak swobody decyzyjnej po stronie sądu rejestrowego w powyższym zakresie, zatem sąd rejestrowy obligatoryjnie z urzędu wszczyna postępowanie o wykreślenie podmiotu bez przeprowadzenia likwidacji w razie zaistnienia którejkolwiek z podanych wyżej przesłanek. Przeszkodą do prowadzenia postępowania o rozwiązanie podmiotu nie jest brak organu lub osób upoważnionych do reprezentacji podmiotu, co wynika z treści art. 25b ust. 2 zd.2 ustawy o KRS.
Istotniejsze w praktyce, są obowiązki, które sąd rejestrowy musi zrealizować, kiedy już dojdzie do wszczęcia przedmiotowego postępowania. W toku postępowania sąd rejestrowy jest mianowicie zobowiązany do:
1) zawiadomienia podmiotu wpisanego do rejestru o wszczęciu tego postępowania, wzywając go jednocześnie do wykazania, że faktycznie prowadzi działalność i że posiada majątek, ze wskazaniem jego składników, w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania, z pouczeniem o skutkach braku odpowiedzi na wezwanie sądu,
2) ogłoszenia o wszczęciu tego postępowania w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (może zarządzić zamieszczenie ogłoszenia także w dzienniku lub czasopiśmie oraz podać je do publicznej wiadomości w inny sposób, taki jaki uzna za odpowiedni; w przypadku braku organu uprawnionego do reprezentacji lub aktualnego adresu podmiotu wpisanego do rejestru ogłoszenie zastępuje zawiadomienie o wszczęciu postępowania),
3) zbadania, czy podmiot w stosunku do którego wszczęto postępowanie, posiada zbywalny majątek i czy faktycznie prowadzi działalność.
Każda z wymienionych wyżej czynności ma na celu przede wszystkim ustalenie, czy Spółka jest aktywna, a więc czy prowadzi działalność gospodarczą. Z kolei ogłoszenie pełni dodatkowo funkcję informacyjną i zabezpieczającą interesy podmiotu, który ma zostać wykreślony, ale także ewentualnych wierzycieli. Ogłoszenie o wszczęciu postępowania o rozwiązanie podmiotu wpisanego do Rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego ma zawierać:
1) nazwę sądu rejestrowego prowadzącego postępowanie, nazwę (firmę) podmiotu, numer podmiotu w rejestrze, ostatni ujawniony w rejestrze adres siedziby oraz informację o celu prowadzonego postępowania;
2) wezwanie skierowane do wszystkich osób, których uzasadniony interes mógłby sprzeciwiać się rozwiązaniu podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego i jego wykreśleniu z rejestru, do zgłaszania okoliczności przemawiających przeciwko rozwiązaniu w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia;
3) pouczenie, że w przypadku stwierdzenia, że podmiot wpisany do rejestru nie posiada zbywalnego majątku i faktycznie nie prowadzi działalności, sąd rejestrowy może orzec o rozwiązaniu tego podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego i zarządzić jego wykreślenie z rejestru.
W reakcji na ogłoszenie, czy też zawiadomienie, podmiot, co do którego wszczęto postępowanie oraz osoby trzecie, mogą poinformować sąd rejestrowy o przeszkodach dla wykreślenia danego podmiotu z rejestru, np. o prowadzonej przez podmiot działalności, o majątku podmiotu, bądź o postępowaniu toczącym z udziałem podmiotu.
Realizując obowiązek ustalenia, czy podmiot posiada zbywalny majątek i czy faktycznie prowadzi działalność, sąd rejestrowy może zwrócić się o udzielenie informacji do organów podatkowych, organów prowadzących rejestry i ewidencje publiczne lub innych organów administracji publicznej oraz do organizacji społecznych, o czym stanowi art. 25c ustawy o KRS. Organy, o których mowa to urząd skarbowy, ZUS, sąd wieczystoksięgowy, rejestr zastawów, CEPiK. Wydaje się, że w momencie, gdy dany podmiot nie zareaguje na zawiadomienie i ogłoszenie o wszczęciu wobec niego postępowania o rozwiązanie bez likwidacji, zwrócenie się przez sąd rejestrowy do ww. organów powinno być raczej regułą, pomimo że wskazany przepis ma charakter fakultatywny. Trudno bowiem wyobrazić sobie sytuację, w której sąd rejestrowy zdecydowałby się orzec o rozwiązaniu podmiotu i jego wykreśleniu z rejestru bez wcześniejszego wystąpienia z zapytaniami do ww. organów. Dopiero bowiem w sytuacji, w której postępowanie wykaże, że dany podmiot nie posiada zbywalnego majątku i faktycznie nie prowadzi działalności, sąd rejestrowy orzeka o jego rozwiązaniu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego i zarządza jego wykreślenie z Rejestru (art. 25d ust. 1 ustawy o KRS).
Co istotne, przeszkodą do wydania postanowienia o rozwiązaniu podmiotu nie są niezaspokojone zobowiązania ciążące na podmiocie wpisanym do rejestru lub nieściągalne wierzytelności. Stanowi o tym art. 25d ust. 2 ustawy o KRS. Rozwiązanie to podyktowane jest dotychczasową praktyką wskazującą, że w samym istnieniu danego podmiotu, która nie ma majątku, nie sposób upatrywać możliwości zaspokojenia wierzycieli.
Jeśli sąd rejestrowy ustali, że zbywalny majątek podmiotu istnieje lub faktycznie prowadzona jest działalność, umarza postępowanie o rozwiązanie podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. Może to zrobić także, jeśli zachodzą inne istotne okoliczności przemawiające przeciwko rozwiązaniu tego podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w tym
w szczególności uzasadnione interesem wierzyciela (art. 25d ust. 3 ustawy o KRS). Ustawodawca nie zdefiniował wprost pojęcia „istotna okoliczność”, pozostawiając w ten sposób sądowi rejestrowemu swobodną decyzję w ocenie stanu faktycznego.
Z danych statystycznych publikowanych przez Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej na stronie www.coig.com.pl wynika, że na podstawie przepisów art. 25a – 25e ustawy o KRS (1 stycznia 2015r.), w 2015r. rozpoczęto 1894 postępowań o rozwiązanie podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w 2016 r. rozpoczęto 8003 takich postępowań, z kolei w 2017 r. rozpoczęto już 12397. Czyszczenie KRS z nieaktywnych podmiotów nabiera więc tempa.
Klaudia Nowak
radca prawny
