Pandemia odbiła swoje piętno także na wielu inwestycjach, które ze względu na dużą skalę, często realizowane są przez generalnego wykonawcę we współpracy nawet z kilkoma podwykonawcami. Warto zastanowić się jak w kontekście stanu epidemii wygląda sytuacja prawna podwykonawców. Czy podwykonawcy wykonujący swoje obowiązki na podstawie udzielonych im zamówień są chronieni na wypadek ich niewykonania z powodu kwarantanny pracowników i w jakim zakresie? Radca prawny Jakub Kowalski, wspólnik MGM Kancelarii Radców Prawnych Mirosławski Galos Mozes odpowiada na tak postawione pytanie.
Realizacja zadań objętych zamówieniami publicznymi
W odniesieniu do podwykonawców, którzy uczestniczą w realizacji zadania objętego zamówieniem publicznym, przewidziano regulację zawartą w art. 15r ust. 7 i 8 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tzw. lex covid). W ust. 7 artykułu 15r lex covid, w związku z okolicznościami związanymi z wystąpieniem COVID-19, przewidziano możliwość zmiany umowy między wykonawcą a podwykonawcą. W tym także w zakresie terminu jej wykonania czy też czasowego zawieszenia jej wykonania. Poddanie pracowników przedsiębiorcy kwarantannie w związku z podejrzeniem zakażenia wirusem SARS-CoV-2 (podobnie jak poddanie ich izolacji w przypadku stwierdzenia takiego zakażenia) z całą pewnością jest okolicznością związaną z wystąpieniem epidemii COVID-19 i co najmniej może mieć wpływ na należyte wykonanie umowy, w związku z czym warunki zastosowania tego przepisu będą w omawianej sytuacji spełnione. Możliwość zmiany umowy w oparciu o wspomniany przepis nie jest wyłączona ani ograniczona w odniesieniu do umów zawartych na podstawie udzielonego zlecenia i jego przyjęcia (czy to formalnego czy też poprzez przystąpienie do jego realizacji). Warto przy tym zaznaczyć, że powyższa regulacja wydaje się być zbyteczna, bowiem możliwość zmiany treści stosunku prawnego łączącego strony wynika z zasady swobody umów, wyrażonej w art. 3531 kc.
W ust. 8 artykułu 15r lex covid wprowadzono z kolei obowiązek zmiany umowy między wykonawcą a podwykonawcą (dotyczący również umów zawartych na zasadzie udzielonego i przyjętego zlecenia), jeżeli uprzednio doszło do zmiany umowy miedzy wykonawcą a zamawiającym, a zmiana ta obejmuje część zamówienia powierzoną do wykonania podwykonawcy. Prawodawca przewidział, że taka zmiana między wykonawcą a podwykonawcą nie może wprowadzać warunków mniej korzystnych niż te, które powstały w wyniku zmiany umowy między wykonawcą a zamawiającym.
Realizacja zadań spoza sfery zamówień publicznych
W odniesieniu do podwykonawcy, który realizuje swoje zadania poza sferą zamówień publicznych, musi on poszukiwać ochrony w przepisach kodeksu cywilnego.
W przypadku umów zawieranych poprzez złożenie zlecenia i jego akceptację, rzadko dochodzi do ustalenia zasad odpowiedzialności dłużnika w sposób odmienny niż zasady ogólne odpowiedzialności kontraktowej. Zgodnie z art. 471 dłużnik nie jest zobowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub należytego wykonania zobowiązania, które były następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Z całą pewnością kwarantanna (czy izolacja) pracowników jest tego rodzaju okolicznością. Oczywiście okres trwania tej kwarantanny (lub izolacji) i liczba, a także charakter objętych nią pracowników musi pozostawać w ścisłym związku z przedmiotem świadczenia, którego podwykonawca nie był w stanie zrealizować. Z kolei zgodnie z art. 475 § 1 kc, niemożność świadczenia z przyczyn, za które dłużnik nie odpowiada, powoduje wygaśnięcie zobowiązania. Musi to być jednak niemożność nieodwracalna lub trwająca tak długo, że po jej ustaniu spełnienie świadczenia stanie się bezprzedmiotowe (co może mieć miejsce w przypadku umów przewidujących świadczenie w określonym terminie lub mających za przedmiot aktywności o charakterze sezonowym jak odśnieżanie czy zbiór owoców).
Dodatkowo, jeżeli umowa została zawarta przed ogłoszeniem stanu zagrożenia epidemicznego, to warto również poddać stan faktyczny analizie pod kątem możliwości zastosowania art. 3571 § 1 kc. Pozwala on sądowi na nowo oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, a nawet rozwiązać umowę. Warunkiem jest jednak to, by wskutek nieprzewidywanej przez strony nadzwyczajnej zmiany sytuacji, spełnienie świadczenia przez jedną z nich byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby rażącą stratą.
Sytuacja prawna podwykonawcy w stosunku do wykonawcy w związku z objęciem personelu podwykonawcy kwarantanną lub izolacją zależy od wielu czynników i zwłaszcza poza sferą zamówień publicznych wymaga wnikliwej analizy pod kątem precyzyjnie określonego stanu faktycznego.
