W pierwszych dniach roku szkolnego, zdecydowana większość rodziców dzieci w wieku szkolnym zastanawia się, co w sytuacji, gdy z powodu zagrożenia koronawirusem placówka zostanie zamknięta? Od 1 września wrócił jednak dodatkowy zasiłek opiekuńczy dla rodziców, ale przysługiwać on będzie tylko w przypadku zamknięcia szkoły lub przedszkola. Powstają więc liczne pytania rodziców, ale i pracodawców - jak długo będzie obowiązywał zasiłek i w jaki sposób będzie wypłacany? Radca prawny Damian Dziedzic wyjaśnia te nurtujące kwestie.
Dobrą wiadomość dla rodziców i opiekunów przekazała minister rodziny, pracy i polityki społecznej Marlena Maląg na zwołanej kilka dni temu konferencji prasowej. Od 1 września rodzicom i opiekunom przysługiwać będzie dodatkowy zasiłek opiekuńczy w przypadku zamknięcia czy niemożności zapewnienia opieki przez szkołę, przedszkole, żłobek, klub dziecięcy czy placówkę dziennego pobytu. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 sierpnia 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19, możliwość skorzystania z dodatkowego zasiłku opiekuńczego przewidziano na okres 20 dni, czyli od 1 do 20 września 2020 r. Dodatkowy okres zasiłku będzie przysługiwał także tym rodzicom, którzy np. zatrudniają nianię. Jeśli z powodu COVID-19 niania nie będzie mogła sprawować opieki nad dzieckiem, wówczas rodzicom przysługuje zasiłek. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy dla rodziców może być pomocny także w sytuacji, w której, ze względów bezpieczeństwa, dyrektorzy szkół, po spełnieniu określonych w przepisach przesłanek, zdecydują o zawieszeniu zajęć lekcyjnych w formie stacjonarnej i rozpoczęciu nauczania zdalnego przez Internet - przy wykorzystaniu metod i technik kształcenia na odległość, zgodnie ze stosownymi przepisami.
A co po 20 września?
Zasiłek będzie obowiązywał do niedzieli 20 września. Powstają więc pytania o przyszłość – co w przypadku, gdy szkoła zostanie zamknięta np. 15 września na okres 2 tygodni? Niestety nie są znane jeszcze dalsze przepisy w zakresie przedłużenia zasiłku opiekuńczego. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zapewniło jednak, że będzie na bieżąco monitorować sytuację wraz z Ministerstwem Edukacji Narodowej i podejmować kolejne decyzje.
W jakich przypadkach dodatkowy zasiłek opiekuńczy będzie przysługiwał?
Rodzice lub opiekunowie prawni mogą skorzystać z dodatkowego zasiłku opiekuńczego w kilku okolicznościach:
- w przypadku zamknięcia żłobka, przedszkola, szkoły lub klubu dziecięcego z powodu COVID-19, do którego dzieci lub osoby dorosłe niepełnosprawne uczęszczały,
- w przypadku niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19, oraz
- w przypadku niemożności zapewnienia opieki przez żłobek, klub dziecięcy, przedszkole, placówkę pobytu dziennego oraz inną placówkę lub podmiot zatrudniający dziennych opiekunów z powodu czasowego ograniczenia funkcjonowania tych placówek w związku z COVID-19.
Kto może liczyć na prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego?
Tak jak dotychczas, dodatkowy zasiłek opiekuńczy w przypadku zamknięcia lub ograniczonego funkcjonowania placówek przysługiwać będzie:
- rodzicom dzieci w wieku do lat 8,
- ubezpieczonym rodzicom dzieci:
- do 16 lat, które mają orzeczenie o niepełnosprawności,
- do 18 lat, które mają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
- do 24 lat, które mają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.
- ubezpieczonym rodzicom lub opiekunom osób pełnoletnich niepełnosprawnych, zwolnionym od wykonywania pracy z powodu konieczności zapewnienia opieki nad taką osobą.
Jak uzyskać dodatkowy zasiłek opiekuńczy?
Nie zmieniły się zasady występowania o dodatkowy zasiłek opiekuńczy.
Aby otrzymać dodatkowy zasiłek opiekuńczy, wystarczy złożyć u swojego płatnika składek, np. pracodawcy, zleceniodawcy, oświadczenie o sprawowaniu opieki nad dzieckiem. Oświadczenie to jest jednocześnie wnioskiem o dodatkowy zasiłek opiekuńczy. Osoby prowadzące działalność pozarolniczą, składają oświadczenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Oświadczenie można złożyć w dowolnym momencie, ale trzeba je złożyć, bo bez niego Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo płatnik składek nie wypłaci zasiłku.
Trzeba pamiętać, że nie zmieniły się także zasady przysługiwania dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Zasiłek ten nie przysługuje, jeśli drugi z rodziców dziecka może zapewnić dziecku opiekę (np. jest bezrobotny, korzysta z urlopu rodzicielskiego czy urlopu wychowawczego). Dodatkowego zasiłku nie wlicza się do limitu 60 dni zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym, który jest przyznawany na tzw. ogólnych zasadach.
Opieka nad dzieckiem w myśl przepisów prawa pracy
Oprócz prawa do dodatkowego zasiłku opiekuńczego, każdemu z rodziców, który wychowuje przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat, zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę, przysługuje w ciągu roku kalendarzowego prawo do zwolnienia od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, niezależnie od liczby dzieci pozostających na wychowaniu. Uprawnienie to wynika wprost z treści art. 188 Kodeksu pracy.
Pracujący rodzic decyduje, czy wolne weźmie w przeliczeniu na dni czy na godziny. W pierwszym wypadku ma do dyspozycji 2 dni liczone tak, jakby każdy z nich trwał 8 godzin. W drugiej sytuacji, rodzic deklaruje wykorzystanie 16 godzin, przy czym ustawodawca nie przewidział minimalnego wymiaru zwolnienia udzielanego w godzinach, pozostawiając to w gestii pracownika. Oznacza to, iż istnieje możliwość rozpisania tych godzin na kilka, a nawet kilkanaście dni. Przykładowo - pracownik zadeklaruje, iż przez
16 dni będzie wykorzystywał 1 godzinę zwolnienia w celu opieki nad dzieckiem. Przy zatrudnieniu w niepełnym wymiarze etatu, w niektórych przypadkach (np. zakładając, iż przy 3/5 etatu pracownik zobowiązany jest świadczyć pracę 3 dni w tygodniu) warto skorzystać z pierwszej możliwości, gdyż również wtedy przysługują 2 dni opieki nad dzieckiem, podczas gdy przy wyborze wymiaru godzinowego liczba tych godzin ulega zmniejszeniu, proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika Pracownik może skorzystać z tego prawa również wtedy, gdy drugi rodzic (czy opiekun) nie pracuje (nie prowadzi działalności zarobkowej) albo korzysta z urlopu macierzyńskiego (urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego), rodzicielskiego lub wychowawczego. Warto jednak pamiętać, że jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, uprawnienie powyższe przysługuje jednemu z nich.
