W dniu 1 marca 2020 r. na stronach Sejmowych opublikowano Rządowy projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
Ustawa ma mieć charakter lex specialis w stosunku do regulacji ogólnej wprowadzonej ustawą z dnia z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (która to ustawa ma znajdować zastosowanie w sprawach nieuregulowanych „ustawą o COVID-19”). Jednocześnie projekt w art. 24 przewiduje określone zmiany w ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, między innymi poprzez:
1) Zdefiniowanie nowych pojęć („strefa zero”, „strefa buforowa”, „strefa zagrożenia”, „zagrożony obszar” oraz „miejsce kwarantanny”),
2) Zmianę reguł przymusowej hospitalizacji (dla osób chorych) oraz kwarantanny oraz nadzoru epidemiologicznego (dla osób zdrowych, które pozostawały w styczności z osobami chorymi) przewidzianych w art. 34 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi,
3) Możliwość użycia sił zbrojnych, przekazanych do dyspozycji Głównego Inspektora Sanitarnego lub wojewody,
4) Wprowadzenie upoważnienia dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia określającego zagrożony obszar oraz obowiązujące na nim zasady, w tym np. ograniczenia przemieszczania się, czasowe ograniczenie działalności określonych przedsiębiorców czy czasową reglamentację określonych artykułów,
5) Wyłączenie stosowania przepisów prawa zamówień publicznych do zamówień na dostawy, usługi i roboty budowalne w związku z zapobieganiem lub zwalczaniem epidemii na obszarze stanu zagrożenia epidemiologicznego lub stanu epidemii (zwolnienie częściowo powtórzone w innym przepisie ustawy),
6) Zasady użycia zapasów produktów leczniczych lub wyrobów medycznych z Agencji Rezerw Materiałowych,
Ustawa przewiduje pewne rozwiązania dotychczas w polskim systemie nieprzewidziane:
1) Możliwość polecenia przez pracodawcę (bez potrzeby uzyskiwania na to zgody pracownika) wykonywania przez pracownika pracy zdalnej przez czas oznaczony, przy czym musi to być działanie podjęte w celu przeciwdziałania COVID-19, a zatem musi mieć uzasadnione merytorycznie podstawy [art. 3 projektu ustawy o COVID-19],
2) Stworzenie odrębnego systemu udzielania świadczeń zdrowotnych w tym transportu sanitarnego, w związku z przeciwdziałaniem COVID-19, poprzez wytypowanie podmiotów wykonujących działalność leczniczą i wpisanie ich do wykazu opracowywanego przez właściwego miejscowo dyrektora oddziału wojewódzkiego NFZ w porozumieniu z wojewodą oraz odrębne finansowanie udzielanych w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 świadczeń [art. 7 i 8 projektu ustawy o COVID-19],
3) Stworzenie możliwości uzyskania przez przedsiębiorcę turystycznego zwrotu wpłat przekazanych na Turystyczny Fundusz Gwarancyjny jeżeli w związku z wybuchem epidemii wirusa SARS-CoV-2 dojdzie do odstąpienia od umowy przez podróżnego albo rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej [art. 12 ustawy o COVID-19],
4) Ogólne wyłączenie odpowiedzialności Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz państwowych jednostki organizacyjnych za szkody wyrządzoną „w związku z uzasadnionymi działaniami mającymi na celu przeciwdziałanie COVID-19” [art. 13 ustawy o COVID-19] (wydaje się, że sformułowanie jest zbyt daleko idące przedmiotowo, wyłączy bowiem np. odpowiedzialność za wypadek spowodowany przez kierowcę karetki, wiozącej pacjenta nawet jeżeli spowodował on wypadek, rażąco lekceważąc zasady ruchu drogowego jeśli przejazd odbywał się „w związku” z przeciwdziałaniem COVID-19),
Przewidziano również wykorzystanie (niekiedy w zmodyfikowanej formie) istniejących już instrumentów prawnych w postaci:
1) Dodatkowego zasiłku w przypadku zamknięcia żlobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły z powodu COVID-19, na okres 14 dni (nie wliczanych do okresu, o którym mowa w art. 33 ust. 1 pkt. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa [art. 4 projektu ustawy o COVID-19],
2) Wyłączenia zastosowania ustawy o zamówieniach publicznych do zamówień na towary lub usługi niezbędne do przeciwdziałania COVID-19 (przesłanką są alternatywnie „wysokie prawdopodobieństwo szybkiego i niekontrolowanego rozprzestrzeniania się choroby” oraz wymogi „ochrony zdrowia publicznego”) [art. 6 projektu ustawy o COVID-19], (wydaje się, że projektodawca przeoczył potrzebę analogicznego wyłączenia stosowania art. 26-27 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej),
3) Możliwości nałożenia obowiązku wykonania określonego zadania (np. w postaci reorganizacji wewnętrznej lub przekazania zasobów) w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 na jednostkę samorządu terytorialnego lub „publiczny” podmiot leczniczy (SPZOZ, jednostkę budżetową lub spółkę kapitałową z dominującym udziałem Skarbu Państwa) [art. 9 projektu ustawy o COVID-19] (wydaje się, że projektodawca pominął podmioty lecznicze, będące spółkami kapitałowymi z większościowym udziałem jednostek samorządu terytorialnego)
4) Możliwość wydawania przez wojewodę podlegających natychmiastowemu wykonaniu poleceń obowiązujących na terenie województwa podmioty publiczne (w tym samorządowe) w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 [art. 10 ustawy o COVID-19],
5) Wyłączenia zastosowania ustawy prawo budowlane do działań „w związku z przeciwdziałaniem COVID-19” [art. 11 ustawy o COVID-19]],
6) Ustalenie, że odmowa przyjęcia na pokład, odwołanie lub dużego opóźnienie lotów z powodu „uzasadnionych działań mających na celu przeciwdziałanie COVID-19” są okolicznościami nadzwyczajnymi, zwalniającymi przewoźnika z obowiązku zapłaty rekompensaty na rzecz pasażera lotniczego [art. 14 ustawy o COVID-19]],
7) Rozszerzenie katalogu uprawnień Głównego Inspektora Sanitarnego oraz wojewódzkich inspektorów sanitarnych o wydawanie decyzji nakładających obowiązki (w tym na podmioty wykonujące działalność leczniczą) oraz zaleceń i wytycznych (obowiązujących wszystkie osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej) – w przypadku stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii albo w razie niebezpieczeństwa szerzenia się zakażenia lub choroby zakaźnej, które może stanowić zagrożenie dla zdrowia publicznego. Projekt przewiduje też obowiązek nieodpłatnego rozpowszechniania zaleceń i wytycznych w mediach oraz środkach komunikacji publicznej [art. 16 ustawy o COVID-19].
8) Wprowadzenie możliwości nałożenia obowiązku dodatkowego raportowania stanów produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych a także możliwości ograniczenia liczby tych produktów wydawanych na jednego pacjenta [art. 19 ustawy o COVID-19],
9) Możliwość czasowego ograniczenia lub czasowego zawieszenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty na obszarze kraju lub jego części (a także wyłączenia stosowania przepisów ustawy prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty i ustawy o finansowaniu zadań oświatowych) rozporządzeniem ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania „w przypadku uzasadnionym nadzwyczajnymi okolicznościami zagrażającymi życiu lub zdrowiu dzieci i młodzieży” [art. 27 o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi],
10) Możliwość czasowego ograniczenia lub czasowego zawieszenia funkcjonowania udzelni na obszarze kraju lub jego części rozporządzeniem ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego „w przypadku uzasadnionym nadzwyczajnymi okolicznościami zagrażającymi życiu członków wspólnoty” [art. 27 o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi],
Ustawa ma wejść w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.
